Historia

Heiko Haumann, „Historia Żydów w Europie Środkowej i Wschodniej”, przełożył Cezary Jenne, wydawnictwo Adamantan, Warszawa 2000, s. 286

Przystępnie napisany przez prof. Heiko Haumanna z Bazylei popularny zarys historii Żydów w Europie Środkowej i Wschodniej. Obejmuje takie kraje jak: Polska, Rosja, Morawy, Czechy, Rumunia, Węgry, Serbia i inne w okresie od wczesnego średniowiecza do XX wieku. Uwzględnia wyniki najnowszych badań historycznych, zawiera obszerną bibliografię, kilka map, zdjęcia i indeks (rzeczowy, geograficzny, osób).

Martin Gilbert, „Holocaust. Ludzie. Dokumenty. Pamięć”, z angielskiego przełożył Zbigniew Dalewski, Grupa Wydawnicza Bartelsmann Media, Horyzont, Warszawa 2002, s. 192

Książka zawiera wiele interesujących fotografii, map, planów oraz pokaźny wybór różnorodnych tekstów źródłowych i danych statystycznych obrazujących genezę, przebieg i skutki Holokaustu. Istotnym mankamentem pracy Gilberta jest zbyt powierzchowne i chyba niewystarczające dla polskiego czytelnika, uwzględnienie polskiego aspektu Zagłady.

„Żydzi w Polsce. Dzieje i kultura. Leksykon”, redakcja Jerzy Tomaszewski, Andrzej Żbikowski, Wydawnictwo Cyklady, Warszawa 2001, s. 572

Encyklopedyczny informator o dziejach i kulturze Żydów w Polsce. Zawiera podstawowe informacje na ten temat, ujęte w formie encyklopedycznych haseł rzeczowych, biograficznych, geograficznych. Leksykon zawiera także szereg obszerniejszych artykułów przedstawiających najważniejsze, zdaniem autorów, zagadnienia dotyczące osób, miejsc, pojęć czy wydarzeń. Hasła te sygnowane są imieniem i nazwiskiem autora, podana też została podstawowa literatura dotycząca omawianego zagadnienia.

Alina Cała, Hanna Węgrzynek, Gabriela Zalewska, „Historia i kultura Żydów polskich. Słownik”, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2000, s. 399

Słonik zawiera podstawowe informacje o wyznawcach judaizmu na ziemiach polskich od średniowiecza do czasów współczesnych. Obejmuje zagadnienia i pojęcia funkcjonujące w kulturze polskiej, które można spotkać w audycjach radiowych i telewizyjnych, w prasie i podręcznikach szkolnych. Zawiera hasła z zakresu: judaistyki, zjawisk i instytucji życia społecznego, kulturalnego, politycznego i gospodarczego; biogramy postaci i terminy, które weszły do języka polskiego. Hasła encyklopedyczne uzupełniono hasłami obszerniejszymi w formie rozbudowanych artykułów.

Rabin Simon Philip De Vries Mzn., „Obrzędy i symbole Żydów”, Przekład z niderlandzkiego i opracowanie Andrzej Borowski, Wydawnictwo WAM, Kraków 2001

Pierwsze polskie wydanie popularnego przedwojennego zarysu obrzędowości i tradycji żydowskiej. Autor omawia wiele zagadnień związanych z tradycją, religią, symboliką żydowską. W książce można znaleźć informacje na temat synagogi, Tory, kalendarza żydowskiego, tekstów religijnych, świąt i zwyczajów im towarzyszących. Obszernie omówiono kwestie związane z rytualnym przygotowaniem posiłków, cyklem życia człowieka (narodziny, małżeństwo, rozwód, choroba, śmierć). Książka może być przydatna dla tych wszystkich, którzy interesują się tradycjami i światem duchowym Żydów.

Tomasz Toivi Blatt, „Z popiołów Sobiboru (Skąd nie było powrotu) Historia przetrwania”, Z przedmową Christophera Browninga, Tłumaczone z anielskiego przez Dorotę Szczygieł, Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, Włodawa 2002, s. 254

Pierwsze polskie wydanie niezwykle ważnego źródła historycznego, niezbędnego do poznania dziejów obozu zagłady w Sobiborze, pamiętnika Tomasza Blatta z Izbicy. Autor deportowany do Sobiboru 28 IV 1943 roku brał aktywny udział w buncie i ucieczce 320 więźniów z obozu 14 X 1943 roku. Jako jeden z 53 więźniów przeżył wojnę. Pamiętniki uzupełniono cennymi dodatkami, jak wywiad z Aleksandrem (Saszą) Aronowiczem Peczerskim – przywódcą buntu październikowego, czy wywiad z Karlem Augustem Frenzlem jednym z głównych funkcyjnych w obozie.

Gitta Sereny, „W stronę ciemności. Rozmowy z komendantem Treblinki”, Przekład Jan K. Milencki, Wydawnictwo Cyklady, Warszawa 2002, s. 322

W 1970 roku brytyjska dziennikarka przeprowadziła z oczekującym w więzieniu na wyrok Franzem Stanglem – komendantem obozu zagłady w Treblince. Stangl ukrywający się w Syrii a potem w Brazylii został aresztowany w 1968 roku i 22 XII 1970 roku sąd w Düsseldorfie skazał go na dożywocie za współudział w zamordowaniu 900 tys. ludzi. Autorka książki rozmawiając ze Stanglem, jego rodziną, współpracownikami i nielicznymi więźniami Treblinki starała się odpowiedzieć, miedzy innymi na pytanie: „Jak to możliwe, by pozornie normalni ludzie mogli dopuścić się podobnych czynów? Jest to książka potwierdzająca tezę Hannach Arendt o „banalności zła”, pomaga zrozumieć drogę w stronę ciemności...

Edukacja

Tomasz Kranz, Edukacja historyczna w miejscach pamięci. Zarys problematyki”, Stowarzyszenie „Dialog i Współpraca”, Lublin 2002, s. 140

Pierwsza w języku polskim publikacja zwarta na temat pedagogiki miejsc pamięci, edukacji historycznej w muzeum martyrologicznym. Autor obszernie analizuje metodyczne i dydaktyczne aspekty nauczania o Holokauście, omawia doświadczenia dydaktyków niemieckich oraz polskich nauczycieli i placówek muzealnych (Majdanek, Oświęcim). Zwraca uwagę część praktyczna, w której autor przedstawia praktyczne rozwiązania pozaszkolnego kształcenia historycznego. Książka może być cenną inspiracją dla nauczycieli historii i języka polskiego w przygotowaniu i prowadzeniu lekcji muzealnych

„Dlaczego należy uczyć o Holokauście?”, Pod redakcją Jolanty Ambrosewicz-Jacobs i Leszka Hońdy, Studia Judaica Cracoviensis Serie Variorum, 1, Kraków 2003, s. 106.

Zbiór osobistych esejów na temat nauczania o Holokauście. Zawiera między innymi wypowiedzi: Jolanty Ambrosewicz-Jacobs, Jerzego Tomaszewskiego, Zdzisława Macha, Bohdana Michalskiego, Stanisława Krajewskiego, Stanisława Obirka SJ, Tanny Jakubowicz-Mount, Stefana Wilkanowicza, Roberta Szuchty, Sergiusza Kowalskiego, Olgi Goldberg-Mulkiewicz, Moniki Adamczyk-Grabowskiej, Hanny Węgrzynek, Leszka Hońdo. W ostatniej części publikacji przedstawiono wyniki ogólnopolskich badań Jolanty Ambrosewicz-Jacobs na temat postaw młodzieży polskiej wobec Holokaustu prowadzonych w latach 1997-2001. Książkę uzupełnia cenny dodatek „Problematyka Holokaustu w Internecie”.

Robert Szuchta, Piotr Trojański, „Holocaust - zrozumieć dlaczego", Oficyna Wydawnicza "Mówią Wieki" i Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2003, s. 310.

Pierwsza w Polsce książka pomocnicza do nauczania historii w szkołach ponadpod-stawowych, poświęcona zagładzie Żydów w latach drugiej wojny światowej.
W 14 rozdziałach omawia genezę, przebieg i skutki Holokaustu, na tle historii i kultury Żydów. Zawiera 200 ilustracji z rozbudowanymi podpisami, liczne teksty źródłowe (niektóre po raz pierwszy publikowane), wyodrębnione w ramkach definicje pojęć i terminów występujących w tekście, tabele zawierające dane statystyczne, ilustrujące omawiane zagadnienia, mapy i plany ściśle powiązane tematycznie z kolejnymi rozdziałami, rozbudowaną obudowę dydaktyczną (pytania, polecenie, ćwiczenia dla ucznia).

"Holokaust - lekcja historii. Zagłada Żydów w edukacji szkolnej", pod red. Jacka Chrobaczyńskiego i Piotra Trojańskiego, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej w Krakowie, Kraków 2004, s.341

Obszerny tom, stanowiący pokłosie ogólnopolskiej konferencji nauczycieli nt. "Dzieje Żydów w Polsce. Jak

uczyć o Holocauście?", podzielony został na sześć części:
1. Niektóre problemy badawcze, 2. Interpretacje Holocaustu, 3. Doświadczenia międzynarodowe w nauczaniu o Holocauście, 4. Problematyka Holocaustu w praktyce szkolnej, 5. Propozycje rozwiązań metodycznych - scenariusze lekcji, 6. Wspomnienia.