Tablica 2
Judaizm i Żydzi


Żołnierze rzymscy wynoszą Menorę, siedmioramienny świecznik oraz inne zdobycze ze Świątyni w Jerozolimie. Rzymski wódz Tytus nakazał zniszczyć Świątynię w 70 r. n.e., a ludność żydowską wysiedlić z Judei. Żydzi zaczęli się osiedlać na całym obszarze Cesarstwa Rzymskiego, wzdłuż wybrzeży Afryki Północnej, na terytorium obecnych Włoch i Hiszpanii, wzdłuż Renu, i we Francji.

Rabini z Jemenu. Po zburzeniu Świątyni w Jerozolimie przez Rzymian w 70 r. n.e. judaizm stał się religią pozbawioną jednego centrum. Od tego czasu nauczanie i przywództwo religijne przejęli rabini, którzy studiują i interpretują Pisma oraz objaśniają prawa religijne. Pełnią oni również funkcję sędziów.

Święto Pesach. Jest to jedno z najstarszych i najważniejszych świąt żydowskich, upamiętniające wyzwolenie Izraelitów spod władzy faraonów i ucieczkę z Egiptu. Symbolizuje także zapowiedź odkupienia świata po przyjściu Mesjasza. Obchodzone jest wiosną, podczas pierwszej pełni księżyca po zrównaniu się dnia z nocą. W diasporze trwa osiem dni a w Izraelu - siedem. Święto Pesach rozpoczyna się od uroczystej wieczerzy, zwanej sederową [hebr. porządek], która odbywa się według ściśle określonych reguł. Odczytywana jest wtedy Hagada (zbiór modlitw, błogosławieństw oraz opowieści o życiu Izraelitów w niewoli egipskiej), a zawarte w tej opowieści wydarzenia są symbolicznie upamiętniane. Aby podczas wieczerzy wspomnieć prymitywne warunki, jakie napotkali Izraelici podczas 40-letniej wędrówki po pustyni, spożywa się macę (placek z niekwaszonego chleba). Wiele świąt żydowskich upamiętnia opisane w Biblii wydarzenia.

Strona pochodząca z Talmudu Babilońskiego. Talmud [hebr. nauka] jest najważniejszą po Biblii księgą judaizmu, która zawiera komentarze do Pisma Świętego, rabiniczne dyskusje, zasady, obejmujące wszystkie dziedziny życia, wskazania moralne i przypowieści. Powstawał stopniowo a jego zasadnicze części skodyfikowane zostały w IV wieku n.e. w akademiach religijnych Babilonu. Liczący 5894 strony Talmud składa się z dwóch podstawowych części Miszny (prawo przekazywane ustnie) i Gemary (komentarze i objaśnienia do Miszny). Talmud stanowi najważniejsze dzieło nauczania żydowskiego. Studiowanie Tory i Talmudu jest obowiązkiem każdego pobożnego Żyda.

Chłopiec podczas uroczystości bar micwy [hebr. syn przykazania]. Żydzi obchodzą bar micwę w wieku 13 lat (dziewczynki w wieku 12 lat - bat micwa). Jest to symboliczny moment, w którym stają się pełnoprawnymi członkami żydowskiej wspólnoty religijnej. Od tej pory obowiązują ich wszystkie przykazania religijne oraz samodzielnie odpowiadają za swoje czyny. Podczas uroczystości bar micwy, chłopcy wzywani są po raz pierwszy do odczytania fragmentu Tory oraz wygłoszenia do niej komentarza. W XIX wieku podobne ceremonie zostały wprowadzone także dla dziewcząt. Od czasów biblijnych, dzieci żydowskie płci męskiej były uczone czytania i pisania. W okresie diaspory Żydzi, zamieszkujący wiele państw Europy Środkowowschodniej, stanowili zazwyczaj jedyną grupą społeczną powszechnie posiadającą tę umiejętność.

Zwój Tory. Tora [hebr. prawo, nauka] podstawowa część hebrajskiego kanonu Pisma Świętego, pierwsze pięć ksiąg Biblii (Pięcioksiąg Mojżesza). Jest znana chrześcijanom jako Stary Testament. Dla Żydów stanowi najświętszy obiekt kultu. Tora musi być przepisywana ręcznie. Każdego tygodnia jej fragment jest uroczyście odczytywany w synagodze.

W XIII w. p.n.e. naród żydowski zamieszkiwał miasta i wsie na terenach, które stanowią dzisiaj terytorium Izraela. Centralnym miastem była Jerozolima, gdzie wzniesiono Świątynię. Religią Żydów był judaizm, głoszący wiarę w jednego Boga, wymagający od swoich wiernych etycznego postępowania, propagujący wspólną modlitwę.

Po powstaniach żydowskich skierowanych przeciw okupacji rzymskiej (66 - 135 r. n.e.) zabroniono Żydom zamieszkiwania w Jerozolimie i Judei. Żydzi zmuszeni zostali do opuszczenia swojej ojczyzny a Jerozolima została zburzona. Rozpoczął się okres diaspory - dwóch tysięcy lat życia w rozproszeniu. Żyjąc w diasporze tworzyli własne gminy, które obejmowane były specjalnymi prawami i ograniczeniami. Po otrzymaniu równych praw zaczęli się integrować ze społeczeństwami, wśród których mieszkali od wieków. Dla wielu z nich fakt bycia Żydem przyjął wymiar świecki i narodowy. W końcu XIX w. powstał syjonizm - żydowski ruch narodowy - propagujący ideę powrotu do Palestyny i ponowne utworzenie tam państwa żydowskiego. Po tragedii Holocaustu idea wspólnej historii i losu nabrała szczególnego znaczenia. Stała się ona jeszcze mocniejsza po utworzeniu w 1948 r. niepodległego państwa żydowskiego. Mimo, iż w latach następnych 2,5 miliona Żydów "powróciło" do Izraela, to jednak większość ludności żydowskiej żyje do dziś w diasporze.

Po blisko dwudziestowiecznym okresie rozproszenia Żydzi, na wezwanie organizacji syjonistycznych, głoszących konieczność utworzenia niepodległego państwa żydowskiego na jego historycznym terytorium, zaczęli na przełomie XIX i XX w. licznie osiedlać się na terytorium Palestyny z głównym jej miastem Jerozolimą. Tereny te od wieków wchodziły w skład państwa tureckiego i zamieszkane były przez Arabów. W 1917 r. Brytyjczycy doprowadzili do klęski i kapitulacji Turcji, a na zajętym przez nich obszarze Palestyny, który potem stał się brytyjskim terytorium mandatowym, obiecali utworzenie "żydowskiej siedziby narodowej" (deklaracja A.J. Balfoura). Idę tę gorąco popierał wybitny działacz syjonistyczny i pierwszy premier Izraela Dawid Ben Gurion>. Urodził się on w 1886 r. w Płońsku na ziemiach polskich, a w 1906 r. osiedlił się w Palestynie. Gdy w 1947 r. Brytyjczycy opuścili Palestynę, Ben Gurion 14 maja 1948 r. uroczyście proklamował na przyznanej Żydom przez ONZ części Palestyny (druga część przyznana została Arabom) powstanie niepodległego państwa Izrael. Ten wybitny polityk izraelski zmarł w 1973 r.





Wprowadzenie    Powrót do strony głównej    Następny panel
A & K Woźniak