Mieszczanie (w tym Żydzi) różnych zawodów z końca XVI w. Anonimowy drzeworyt kolorowany pt. "Lament różnego stanu ludzi nad umarłym kredytem" z wierszowanym tekstem poniżej to bardzo popularna satyra na ówczesne stosunki ekonomiczne w Rzeczypospolitej, w której działalność gospodarcza była w dużym stopniu uzależniona od kredytu udzielanego m.in. przez żydowskich bankierów.

Lekarze żydowscy leczą mieszczanina. Anonimowy obraz "Uzdrowienie nieznanego mieszczanina krakowskiego" z poł. XVII w. z kaplicy bł. Izajasza Bonera w krużgankach kościoła św. Katarzyny w Krakowie. Lekarze żydowscy, których umiejętności i wiedza zdobytą na zagranicznych uniwersytetach bardzo ceniono, byli przywoływani do chorych niezależnie od stanu i wyznania, nie wyłączając duchownych i królów.

Żydzi na targu końskim, rysunek Jana P. Norblina z ok. 1790 r. Jednym z zajęć, które często podejmowali Żydzi, a szczególnie ich pobratymcy Karaimi, był handel końmi i wołami.

Kohen Tobiasz Rofe (1653-1729), lekarz i filozof. Pochodził z Narola, medycynę studiował we Frankfurcie nad Menem i w Padwie, napisał dzieło encyklopedyczne pt. Maasei Tubia (Wenecja 1707).

Rynek i ratusz w Tarnowie, obraz Zygmunta Vogla z 1800 r. Żydowscy kupcy i rzemieślnicy byli widoczni niemal w każdym mieście dawnej Rzeczypospolitej. Główny miejscem ich spotkań był rynek, gdzie w dni targowe zjeżdżali się z okolicznych wsi i miasteczek w poszukiwaniu klienta.

"Baal Szem Tow" Izrael ben Eliezer (1700-1760), rysunek nieznanego autora. Był twórcą chasydyzmu, żydowskiego ruchu religijnego, który rozwinął się głównie wśród ubogich na Wołyniu i Podolu. Głosił, że Boga należy odnajdywać we wszystkich przejawach życia, a szczególnie w radosnej ekstazie podczas śpiewu i tańca.

Żyd balwierz, obraz Jana P. Norblina z ok. 1811 r. Żydzi oprócz arendy dóbr pańskich wykonywali drobne posługi na dworach szlacheckich. Obok cyrulików, namiotników, szklarzy, złotników itp. zajęcie znajdowali także fryzjerzy.

Jakub Leibowicz Frank (1726-1791), rysunek nieznanego autora. Był twórcą frankizmu - ruchu mistyczo-kabalistycznego, który powstał na Podolu w połowie XVIII w. Odrzucił Talmud i ogłosił się mesjaszem. Atakowany przez żydowskich ortodoksów przyjął islam, a później katolicyzm. Frankiści za przyjęcie chrztu otrzymali nobilitację. Potem byli jednak zwalczani przez część katolickiego duchowieństwa. Po śmierci Franka nastąpił upadek ruchu.

Kupcy żydowscy handlują z kupcami chrześcijańskimi w Gdańsku. Fragment obrazu Izaaka van den Blocke Apoteoza Gdańska z początku XVII w. żydowscy faktorzy, zatrudniani przez szlachtę, spławiali Wisłą do Gdańska zboże, drewno, popiół i produkty leśne.

Szlachta i duchowieństwo, z racji powszechnej umiejętności czytania i pisania, zatrudniały często Żydów w charakterze zarządców posiadłości i poborców różnych podatków, myt i ceł. Ich znaczenie gospodarcze wywoływało jednak niechęć mieszczaństwa i chłopów.

Żydzi pracowali w handlu i rzemiośle (krawcy, stolarze, złotnicy, drukarze itp.), zajmowali się udzielaniem kredytów. Wielu z nich służyło na dworach szlacheckich, magnackich czy nawet królewskim, a niektórzy trudnili się leczeniem i aptekarstwem.

W wyniku wojen w XVII w. Polskę dotknęła recesja gospodarcza, która doprowadziła do zubożenia również ludność żydowską. Wielu cierpiących biedę Żydów szukało pocieszenia w nowych ruchach religijnych. Jednym z nich był Izrael ben Eliezer z Podola, który w połowie tego wieku utworzył ruch zwany chasydyzmem. Ten charyzmatyczny mówca połączył radosną religijność z ideami mesjańsko - mistycznymi.

Sklepik żydowski na ul. Elektoralnej w Warszawie, rysunek Jana P. Norblina z 1787 r. Handel żydowski był bardzo zróżnicowany. Obok wielkich faktorii, zajmujących się handlem międzynarodowym i ogólnokrajowym, funkcjonowały także sklepy, które zaopatrywały rynek lokalny w najpotrzebniejsze produkty.