Tablica 7
Przejawy nietolerancji


Strona z anonimowej broszury pt. Epistola albo list Rabi Samuela Żyda ku drugiemu Rabi Izaakowi Żydowi posłany, że Jezus Nazarański prawdziwem iest Messiaszem... (Kraków 1539). Jest to przekład z popularnego na Zachodzie Europy druku antyżydowskiego. Napis umieszczony pod wizerunkiem Żyda głosi w języku hebrajskim, greckim i łacińskim "Moja nadzieja w Chrystusie".

Karta tytułowa opowiadania o męczeńskiej śmierci Matatjasza Kalahory (aptekarza krakowskiego), z roku 1666 (?). Oskarżony o bluźnierstwo, został spalony na stosie w Piotrkowie w roku 1663.

Portret Bohdana Chmielnickiego (ok. 1595-1657), przywódcy powstania kozackiego z lat 1648-1657. Uznając szlachtę i Żydów za swoich największych ciemiężycieli, powstańcy kozaccy i chłopi w czasie powstania na Ukrainie dopuszczali się na nich masowych mordów.

Żydzi rzekomo porywali dzieci chrześcijańskie w celu popełnienia mordu rytualnego. Obraz Karola de Prevot w stallach kościoła św. Pawła w Sandomierzu przedstawia jedna ze scen związanych z rzekomym mordem rytualnym, jaki miał miejsce w Sandomierzu w roku 1710. Oskarżenia tego typu prowadziły często do procesów skierowanych przeciw poszczególnym Żydom lub całym gminom. Dowody wymuszano od uwięzionych poprzez tortury, w wyniku czego skazywano na śmierć wielu niewinnych ludzi.

Karta tytułowa anonimowej broszury antyżydowskiej Kozubales abo obrona wszystkich Żydów... (Kraków (?) 1626). Kozubalcem nazywano opłatę pobieraną od Żydów przez studentów i księży. Nazwa pochodzi od kozuba, czyli koszyka, który Żydzi nosili na targ.

Ostatnia strona z pierwszego wydania Sefer Jewen Mezulah (Wenecja 1653), kroniki masakry Żydów polskich w czasie powstania Chmielnickiego w latach 1648-1652, napisanej przez Natana Hannowera (zm. 1653).

Satyryczne przedstawienie Żyda i Turka, których śmierć zabiera do piekła. Fragment obrazu nieznanego artysty Taniec śmierci z 2 poł. XVII w. z kościoła OO. Bernardynów w Krakowie.

Przywilej "de non tolerandis Judaeis", zabraniający Żydom mieszkać w Warszawie, wystawił_ król Zygmunt I Stary w 1527 r. Pozwalano przyjeżdżać im tylko na jarmarki i w dni targowe. Z czasem przywilej ten z powodów gospodarczych był coraz mniej przestrzegany. Podobne przywileje uzyskało wiele innych miast Rzeczypospolitej, szczególnie na Mazowszu i w centralnej Polsce.

Karta tytułowa anonimowej broszury antyżydowskiej Hayduk Mikłusz odmienia ort u Żyda (Kraków 1622). Autor druku oskarża Żyda o fałszowanie monet. Ortem nazywano srebrne monety o wartości 10-18 groszy.

Pod koniec XVI w., na fali kontrreformacji, doszło nie tylko do prześladowań protestantów, ale również do antyjudaistycznych zachowań. Żydzi stanowili łatwy cel tych ataków z powodu dużej konkurencyjności gospodarczej, odmiennego sposobu ubierania się, języka i religii. Oskarżenia Żydów o profanację hostii, rzekome mordy rytualne i czary, kończyły się na ogół procesami, połączonymi z torturowaniem i śmiercią obwinionych. Władze miejskie, z poparciem duchowieństwa, narzucały Żydom liczne ograniczenia gospodarcze i nadzwyczajne podatki. Zdarzało się, że mieszczanie i studenci napadali na Żydów, grabiąc i niszcząc ich dobytek. Wydawano również liczne broszury i książki antyżydowskie. Najgorszy los spotykał jednak Żydów w czasie wojen. Szczególnym okrucieństwem w stosunku do nich wyróżnił się Bohdan Chmielnicki, przywódca powstania kozackiego z lat 1648 - 57, który kazał mordować tysiące Żydów na zajętych przez siebie terenach.

Przedstawienie mordu rytualnego, dokonanego rzekomo przez Żydów na chłopcu chrześcijańskim, obraz nieznanego artysty z 1 poł. XVIII w.





     
A & K Woźniak